نجوم یکی از رشته‌های زنده و فعال و به‌روز در دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی دنیاست. وجود پرسش‌های بسیار درباره‌ی عالم، چیستی و چگونگی تحول ستاره‌ها و کهکشان‌ها،‌ خوشه‌های کهکشانی، سیاره‌های دوردست در عالم، سیاه‌چاله‌ها، پیدایش عالم، ماده و انرژی تشکیل دهنده‌ی عالم و بسیاری پرسش‌های دیگر، رشته‌ی نجوم را یکی از رشته‌های فعال برای پژوهشگران و علاقه‌مندان ساخته است. همین موضوع باعث شده علم نجوم در کشورهای مختلف مورد علاقه‌ی حامیان پژوهش‌های علمی نیز باشد که بخواهند با سرمایه‌گذاری در پروژه‌های بزرگ، سهمی در پیش‌برد علم داشته باشند. این امر به شکل‌گیری پروژه‌های بین‌المللی بزرگ کمک کرده است؛ پروژه‌های بسیاری که در سراسر جهان در حال طراحی، اجرا، رصد، تحلیل داده و مطالعه‌های نظری هستند، مانند آرایه‌‌های رادیویی کیلومتر مربعی (SKA)، تلسکوپ‌های افق رویداد (EHT) و همچنین رصدخانه‌های فضایی جیمز وب (JWT) و اقلیدس (Euclid).

چطور می‌شود به این رشته وارد شد و به جمع پژوهشگران پیوست؟ 

راه رسیدن به مرز پژوهش‌ در زمینه‌ی نجوم از فیزیک می‌گذرد. مبانی فیزیک مانند گرانش، مکانیک، مکانیک شاره‌ها، الکترومغناطیس، ترمودینامیک، نسبیت، مکانیک کوانتومی، فیزیک میدان‌ها و ذرات بنیادی و اپتیک پایه‌ی علم نجوم‌اند و در آن کاربرد زیادی دارند. از این‌رو بیشتر منجمان حرفه‌ای راه پژوهشی را از تحصیل دانشگاهی در رشته‌ی فیزیک شروع کرده‌اند و از دوره‌ی تحصیلات تکمیلی به جمع پژوهشگران در نجوم پیوسته‌اند. 

رسیدن به رشته‌ی نجوم کمی زمان‌بر است و علاقه‌مندان باید تا ورود به تحصیلات تکمیلی صبر کنند. درست است که بلافاصله پس از پایان کارشناسی فیزیک بازار کار پررونقی پیش روی شما نیست ولی اگر علاقه‌مند به پژوهش‌ در مرزهای علم هستید خوب است بدانید که با توجه به تعداد زیاد پروژه‌های رصدی در دنیا پس از پایان دوره‌ی تحصیلات تکمیلی و دوره‌های اولیه‌ی پژوهشگری در نجوم، آینده‌ی شغلی خوبی پیش‌روی منجمان است.

آیا در ایران مرکز پژوهشی و دانشگاه فعالی و در تراز بین‌المللی برای این رشته وجود دارد؟ 

پژوهشکده‌ی نجوم پژوهشگاه دانش‌های بنیادی یکی از مراکز فعال نجوم کشور است که با همکاری جدی در پروژه‌های بین‌المللی رصدی بزرگ دنیا مانند آرایه‌ی رادیویی لوفار (LOFAR)، تلسکوپ رادیویی میرکت (MeerKAT)، آرایه‌ی بسیار بزرگ وی اِل اِی (VLA) و بزرگترین رصدخانه‌ی رادیویی جهان به نام آرایه‌های کیلومتر مربعی (SKA)، همچنین رصدخانه‌های فضایی جیمز وب (JWT) و اقلیدس (Euclid) ، مقصدی جذاب برای علاقه‌مندان به نجوم حرفه‌ای است. رصدخانه‌ی ملی ایران نیز که رصدخانه‌ای حرفه‌ای در سطح جهانی و بخشی از پژوهشگاه دانش‌های بنیادی است امکان پژوهشی خوبی برای پژوهشگران در آینده فراهم خواهد کرد.

مراکز و دانشگاه‌های دیگری نیز در کشور هستند که در نجوم رصدی و گرانش و کیهان‌شناسی فعالند و پژوهشگران تحصیلات تکمیلی در نجوم دارند، مانند دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه صنعتی اصفهان. 

چطور با نجوم حرفه‌ای و منجمان حرفه‌ای کشور بیشتر آشنا شویم؟

• دانشجویان کارشناسی فیزیک که علاقه‌مند به ادامه‌‌ی تحصیل و کار در رشته‌ی نجوم‌اند می‌توانند با شرکت در سمینارهای عمومی و نشست‌های پژوهشی در پژوهشکده‌ی نجوم چهره به چهره با پژوهشگران آشنا شوند و برای آینده‌ی شغلی و تحصیلی خود برنامه‌ریزی کنند. 
• مسؤولان مدارس و مشاوران آموزشی مدارس می‌توانند با دفتر «برون‌رسانی علم» در پژوهشکده‌ی نجوم پژوهشگاه دانش‌های بنیادی تماس بگیرند و قرار ملاقاتی با منجمان حرفه‌ای برای دانش‌آموزان هماهنگ کنند تا آنان از نزدیک با این رشته‌ی پژوهشی آشنا شوند یا با شرکت در فعالیت‌های «روز درهای باز» با مجموعه‌ای از پروژه‌های پژوهشکده آشنا شوند. 

تماس با ما:

outreach.office@ipm.ir

روز درهای باز، پژوهشکدهی نجوم - پاییز ۱۴۰۳